grundel,
2
gründel,
die
; grund
4.kleiner Süßwasserfisch, wohl: ›Schmerle; cobitis barbatula oder gobio fluviatilis‹; metaphorisch auch: ›Jungfrau‹.
Bedeutungsverwandte:
vgl. grundfisch
Wortbildungen:
grundelreuse
Belegblock:
Helbig, Qu. Wirtsch.
3, 66, 10
(md.
, 1465
): kugelhauppen, erlitzen vnd grundel durcheinander.
Altmann, Wind. Denkw.
171, 13
(wmd.
, um 1440
): [ich] ließ mir senden in min herberge [...] güt grundeln vorheln kreps.
Schmidt, Frankf. Zunfturk.
1, 185, 35
(hess.
, 1488
): hat der rat der grundeln und koben leyche, so sich von anfang des mertzes bijs zu Sant Jacobs [...] tag begibt [...] betrachtet.
Mon. Boica, NF.
2, 1, 266, 26
(nobd.
, 1464
): gibt davon alle jar 8 masz gruͤndeln 4 schock krebs.
Roder, Hugs Vill. Chron.
174, 4
(önalem.
, 1529
): uff dißem richstag zuͦ Spir hautt ain mauß grundlen gollten 1 gullde.
Müller, Nördl. Stadtr.
288, 29
(schwäb.
, 1503
): so si zu in komen sein und grundln oder ander fisch zu kaufen begert.
Henisch
1766
(Augsb.
1616
): Grundel / grundling / zirle / zirdele / schmirle / [...] / moͤs / schmud / schmirling / kresse / quappe / so genennt / das es sein wohnung im grund hat. [...] Der mus ein grundel verlieren / der ein hecht will fischen [...] Junge grundeln / sengle [....]
Phr.
Ein grundel ist ein Junckfraw. Uhlirz, Qu. Wien
2, 3, 95, 118
(moobd.
, 1466
): von grundeln, koppen, phrilln, sengeln, was der zu Wienn verkaufft werden, davon sol man von ainem phunt phening geben 8 dn.
Bischoff u. a., Steir. u. kärnt. Taid.
208, 29
(m/soobd.
, 16.
/17. Jh.
): ist also beschlossen worden das ein burger nicht mehr alß vier grundlreischen legen solle.
Brinkmann, Bad. Weist.
154, 30
; 191, 15
; Schmidt, a. a. O.
1, 210, 15
; 1, 213, 20
; Ermisch u. a., Haush. Vorw.
183, 24
Anm.; Hoffmann, Würzb. Polizeisätze
85, 8
; Chron. Nürnb.
4, 362, 5
; Sachs
23, 283, 10
; Schade, Sat. u. Pasqu.
3, 178, 33
; Müller, a. a. O.
295, 37
; Chron. Augsb.
4, 328, 18
; 465
Var.; 5, 53, 18
; Schmitt, Ordo rerum
319, 3
; Voc. Teut.-Lat. n jv;
Voc. inc. teut. k iiijr;
Voc. Ex quo Ind.
327
; Diefenbach, Mlat.-hd.-böhm. Wb.
134
; Dasypodius
474v
; Maaler
194r
; 358r
; Hulsius G ivv;
Alberus q ijv;
Pfälz. Wb.
3, 482
; Schles. Wb.
1, 460
; Martin/Lienhart
1, 278
; Schweiz. Id.
2, 776
; Schwäb. Wb.
3, 875
.‒
Vgl. ferner s. v. antlaswoche
, bachfisch
1, barbe
.