basilie,
(vereinzelt:)
basilik,
die
;–/-n
(zu ersterer Form);zu
Weiteres bei mhd.
basîlie
, dies aus mlat.
basilia
(erstere Form) bzw. aus lat.
basilicum
(zweite Schreibung); Kluge/S.
.1989, 63
1.
›Basilikum, Basilienkraut, Hirnkraut‹.Zur Funktion des Basilienkrauts im Volksglauben vgl.
Hwb. dt. Abergl.
; zu unterschiedlichen Zuordnungsmöglichkeiten vgl. 1, 934
Marzell
.5, 22
Wortbildungen:
basilienblume
basilienkraut
Belegblock:
Voc. inc. teut.
c ijr
(Speyer
um 1483
/4
): Basilick basilicõ ē q̃dã herba odorifera.
Ermisch u. a., Haush. Vorw.
22, 26
(osächs.
, 1570
/7
): Etzliche guette wohlschmacke kräuter zur speise lieblich und gesund. Körbelkraut, majoran, petersilien, […] münze, basilien.
Sachs
14, 268, 31
(Nürnb.
1553
): Ich wil den nechsten gehn marck lauffen | Und gut krefftige würtzel kauffen: | Als wermut, fenchel, bethonien, | Gamillen, schelkraut, pasilien.
Maaler
50v
(Zürich
1561
): Basilien (die) ist ein zam kraut / gar lieblich vnd wolgeschmackt. Ozymon, Ocynum, Basilicum. Wild Basilien oder klein Basilien. Acimos siue acinus, herba.
Haltaus, Liederb. Hätzlerin
2, 57, 267
(schwäb.
, 1471
): Daruff pannd sy pasilien, | Darunder sträet ich gilien, | Wann pasilien geleicht dem krautt, | Baldriones.
Henisch
197
(Augsb.
1616
): Basilien kraut / basiliken / basilg / basilgen / basilicum, […]. Jst mancherley. Groß basilien / ocymum sativum, citreum maius. Klein basilien / negel basilien / ocymum caryophyllatum. Mittel basilien / medium basilicum, vnd diß zweyerley / das gemeine / vñ das Citron basilien / ocymum citreatum, citreũ à citri odore. Wild basilien / ocymum syluestre.
Pfeiffer, K. v. Megenberg. B. d. Nat.
387, 2
(oobd.
, 1349
/50
): von dem basiligen. Basilicon haizt ain basilig. daz ist ain kraut, daz hât gar ain edeln smack.
Ebd.
391, 31
: Corona regis haizet künigskrôn. daz ist ain kraut daz hât vil pleter auf ainem stengel, diu sint gestalt sam der basiligen pleter.
Ermisch u. a., Haush. Vorw.
96, 25
; Stedtfeld, Roger-Glosse, S.
45
; Gleinser, Anna v. Diesb. Arzneib.
1989, 48
; Sudhoff, Paracelsus
6, 96, 23
; Bremer, Voc. opt.
50046
; 50221/2
; Brack
d 9v
; Dasypodius
471r
; Hulsius
A iiijv
; Mylius
E 8r
; Schwäb. Wb.
1, 664
f.; Schweiz. Id.
4, 1663
.2.
eine aus Basilikum hergestellte Salbe.Belegblock:
Broszinski, Minner. Chir. Parva
70v, 14
(halem.
, 2. H. 15. Jh.
): ein vnguentum, haisset basilicon: 2.) Rp. resine, picis, cepi vacini, oli, […], mach ein salb.